Ga direct naar inhoud

Toespraak van Koning Willem-Alexander, Nationale Herdenking 4 mei 2020

Toespraak | 04-05-2020

Het voelt vreemd op een bijna lege Dam. Maar ik weet dat U, dat jij, deze Nationale Herdenking meebeleeft en dat we hier samen staan.

In deze uitzonderlijke maanden hebben wij allemaal een deel van onze vrijheid op moeten geven. Sinds de oorlog heeft ons land iets dergelijks niet gekend. Nu maken we zelf een keuze. In het belang van leven en gezondheid.

Toen wérd de keuze voor ons gemaakt. Door een bezetter met een ideologie zonder genade die vele miljoenen mensen de dood in joeg. Hoe voelde de ultieme onvrijheid?

Er is één getuigenis die ik nooit zal vergeten. Het was hier in Amsterdam, in de Westerkerk, bijna zes jaar geleden. Een kleine man met heldere ogen - fier rechtop met zijn 93 jaar - vertelde ons het verhaal van zijn reis naar Sobibor, in juni 1943.

Zijn naam was Jules Schelvis. Daar stond hij, breekbaar maar ongebroken, in een volle, muisstille kerk. Hij sprak over het vervoer met 62 mensen in één veewagon. Over de ton op de kale vloer. Over de regen die door de kieren spatte. Over de honger, de uitputting, de smerigheid.

“Je ging er uitzien als een schooier”, zei hij. En je hoorde in zijn stem hoe erg hij dat had gevonden. Hij vertelde over de horloges die bij aankomst door soldaten van polsen werden gerukt. Over hoe hij zijn vrouw Rachel in de chaos kwijtraakte. Nooit zag hij haar terug.

“Welk normaal mens had dit kunnen bedenken? Hoe kon de wereld toestaan dat wij, rechtschapen burgers van Nederland, als uitschot werden behandeld?” Zijn vraag bleef hangen tussen de pilaren van de kerk. Ik heb er geen antwoord op. Nog steeds niet.

Wat ik me ook herinner, is zijn verslag van wat er aan de reis voorafging. Na een razzia werd hij samen met zijn vrouw en vele honderden anderen weggevoerd naar station Muiderpoort. Ik hoor nog zijn woorden: “Honderden omstanders hebben zonder vorm van protest toegekeken hoe de overvolle trams, onder strenge bewaking, voorbij reden.”

Dwars door deze stad. Dwars door dit land. Voor de ogen van landgenoten. Het leek zo geleidelijk te gaan. Elke keer een stapje verder.
Niet meer naar het zwembad mogen.
Niet meer mogen meespelen in een orkest.
Niet meer mogen fietsen.
Niet meer mogen studeren.
Op straat worden gezet.
Worden opgepakt en weggevoerd.

Sobibor begon in het Vondelpark. Met een bordje: ‘Voor Joden verboden’. Zeker: er waren veel mensen die zich verzetten. Mannen en vrouwen die in actie kwamen, die tegen de stroom in burgermoed toonden en hun eigen veiligheid op het spel zetten voor anderen.

Ik denk ook aan alle burgers en militairen die vochten voor onze vrijheid.
Aan de jonge soldaten die in de meidagen sneuvelden aan de Grebbelinie.
De militairen die ons Koninkrijk dienden in Nederlands-Indië en dat met de dood bekochten.
De verzetsstrijders die werden gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte of onmenselijk werden behandeld in straf- en concentratiekampen.
De militairen die niet terugkeerden van vredesmissies of daarbij ernstig gewond raakten.
Werkelijke helden die bereid waren te sterven voor onze vrijheid en onze waarden.

Maar er is ook die andere realiteit. Medemensen, medeburgers in nood, voelden zich in de steek gelaten, onvoldoende gehoord, onvoldoende gesteund, al was het maar met woorden. Ook vanuit Londen, ook door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet. Het is iets dat me niet loslaat.

Oorlog werkt generaties lang door. Nu, 75 jaar na onze bevrijding, zit de oorlog nog steeds in ons. Het minste wat we kunnen doen is: niet wegkijken. Niet goedpraten. Niet uitwissen. Niet apart zetten. Niet ‘normaal’ maken wat niet normaal is. En: onze vrije, democratische rechtsstaat koesteren en verdedigen. Want alleen die biedt bescherming tegen willekeur en waanzin. 

Jules Schelvis doorstond de hel en wist toch als vrij mens weer iets van het leven te maken. Veel meer dan dat. “Ik heb vertrouwen in de mensheid gehouden”, zei hij. Als hij het kon, kunnen wij het ook. Wij kunnen het, wij doen het samen. In vrijheid.

Het is Prinsjesdag !*

Want op 8 maart 1748 werd de laatste Stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Friesland, Overijssel en Stad en Lande van Groningen geboren . Hij was de zoon van Stadhouder Willem IV en 'the Princess-Royal' Anne van Hannover . Hij was drie jaar toen zijn vader overleed. Hij kwam daarna onder de voogdij van Lodewijk Ernst hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel 


Willem V trouwde op 4 oktober 1767 19 jaar oud met de net zestien jaar oude, Frederika Sophia Wilhelmina van Hohenzollern van Pruisen in het stadsslot van Berlijn. Ze zagen elkaar voor het eerst op de dag voor de huwelijkssluiting. Enkele dagen later vertrokken ze naar Nederland. Uit dit huwelijk werden 5 kinderen geboren, van wie 1 dochter en 2 zoons de volwassen leeftijd bereikten.
Haar eerste kind, een zoon, stierf bij de geboorte (1769). Er volgden een dochter, Louise (1770), een doodgeboren kind (1771), en twee zoons: Willem Frederik, de latere koning Willem I (1772-1843), en Willem George Frederik (1774-1799)



Op 20 jarige leeftijd werd Willem V in 1768  meerderjarig en aangesteld als Erfstadhouder van de Republiek van de Verenigde Nederlanden. Prins Willem bleek een erudiet stadhouder te zijn met een fabelachtig geheugen, maar hij was daarnaast slordig en een stevige drinker. Over Willem V wordt  door  historici  hard geoordeeld. Over Prinses Wilhelmina is men aanzienlijk milder.

Willem V verbleef ook enige tijd  in mijn woonplaats Amersfoort in het huis met de paarse ruitjes als gast  van de joodse tabakshandelaar  Benjamin Cohen . Als  dank voor de gastvrijheid schonk het  Stadhouderlijk Paar de Joodse gemeente Amersfoort een Staatiejurk van de Prinses die gebruikt werd als voorhang  voor de Thora  rollen  ! Er zijn maar weinig  inwoners  van de stad  met  dit  feit  bekend .

Er  is in Amersfoort ook geen enkel gedenkteken voor de Stadhouder opgericht en het huis waar  hij verbleef heeft  een wapenschild van een latere bewoner Kardinaal de Jong  boven de deur  geplaatst .

het huis  van Benjamin Cohen in de volksmond het  huis  met de paarse  ruitjes

* de oorsprong van de  term Prinsjesdag zou volgens  één der verklaringen terug te voeren zijn op de viering  van de verjaardag van Stadhouder Willem V. 

Uit mijn verzameling ( 6)

Bij de afsluiting  van de  viering 200  Koninkrijk  er Nederlanden wil ik een bord  , onlangs  verworven,  tonen van de viering  100 jaar geleden . Het  feest  is  naar  men zegt deze  jaren 2013-2015  aan de gewone  Nederlander voorbij gegaan . Misschien was dat in 1963 en 1913 anders.  Er waren in ieder geval méér  en kwalitatief betere herinneringsuitgiften in 1913.

100 jaar Onafhankelijkheid van de Staat der Nederlanden, 1813-1913                    

Bord met polychrome decoratie, deel onderglazuur (blauw), deels opglazuur. Plat: tekst met oranjeappels er omheen, een stralenzon en de pijlenbundel. Tekst (plat): By't opgaan der ORANJEZON Kreeg Nederland Gideon, 1813-1913. Rand: Voluutvormig bladwerk met afhangende motieven, opgesierd met oranjeappels.

N.V. Plateelbakkerij Zuid-Holland


In 1913  was  er  nog een algemene  kennis  over de Bijbel , de verwijzing  naar  de Bijbelse Richter Gideon was dus voor één ieder duidelijk

Gideon , is de vijfde richter (ook wel rechter) uit het boek Richteren  . Het verhaal speelt zich af in hoofdstuk 6 tot en met 8. Gideon was de zoon van Joas uit de stam Manasse en werd door God benoemd om de Israëlieten te bevrijden uit de hand van de Midjanieten en Amalekieten.

Eerst haalde hij op bevel van God het altaar en de cultuskolom van de Baäl-cultus naar beneden. "Daarom werd Gideon van die dag af Jeroebaäl genoemd – het betekent: Baäl mogen tegen u strijden – omdat hij het altaar naar beneden haalde" (Richteren 6,32).

Vervolgens droeg God hem op om de Midjanieten aan te vallen en te verdrijven. Met zijn leger van 32.000 trok hij op tegen de 150.000 Midjanieten, maar God liet hem zijn leger terugbrengen tot slechts 300 man (aldus Richteren 7 en 8). Met dit kleine leger voerde hij een verrassingsaanval uit. Gideon gaf een ieder een ramshoorn (sjofar), fakkel en een pot van aardewerk. Het leger omsingelde in stilte de Midjanieten, en op Gideons teken brak een ieder zijn pot en blies op de ramshoorn. In de paniek die volgde gingen de Midjanieten elkaar te lijf en door dit wonder won aldus het leger van Gideon van de Midjanieten.

Gideon was de door God aangestelde leider. Na de klinkende wonderbaarlijke overwinning wilden de Israëlieten hem tot hun koning kronen. Gideon wees dit echter af en gaf te kennen dat alleen God hun ware leider was. Gedurende Gideons leven was er 40 jaar vrede in het land Israël.

Natuurlijk is er wel degelijk aandacht geweest voor de viering  van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden . Het heeft ons  in ieder geval drie  kloeke  biografieën van de eerste drie  Staatshoofden opgeleverd.

En het begin van de viering viel bijna gelijktijdig  met  de inhuldiging van Zijne Majesteit de Koning der Nederlanden, en niemand zal ontkennen dat dat een feest geworden is!.

Ik vraag mij ook af  hoe algemeen de vieringen in 1913 en 1963 zijn gevierd . "Andere  tijden "besteden aandacht aan het gebrek aan belangstelling  in 1963.

Er was voor de in Oranje en historie geïnteresseerde Nederlander  genoeg  te beleven de afgelopen jubileum jaren .

Nog één keer 30 april 2013

Vandaag precies twee jaar geleden begon Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander aan Zijn regering. Ik wil hier  wat persoonlijke observaties delen van die gedenkwaardige dag .

Met dit blog de Staat van Oranje wil ik in de eerste plaats de historie en kunst culturele aspecten van het Koningschap belichten. Maar op de Dam heb ik me misschien meer dan ooit onderdeel gevoeld van de geschiedenis van Nederland & Oranje!  Nu twee jaar later is  het ook de facto 'geschiedenis

Het Paleis op de Dam in de ochtend van 30 april 2013

Voor mij was het de tweede troonswisseling  die ik  in mijn leven  meegemaakt heb.  In 1980 viel de inhuldiging samen met mijn eindexamen  MAVO in de eerste week van mei en de grimmige sfeer in Amsterdam droeg niet bij tot een welwillendheid van mijn moeder en leraren om mij af te laten reizen naar de hoofdstad .  Ik moest het doen met de TV-reportage en gedurende de dag moest ik toegeven dat het besluit niet te gaan een verstandige was geweest.


In 2013 was de sfeer in Amsterdam anders en ook  ik was nu ouder en hopelijk wijzer . Na de aankondiging van Koningin Beatrix dat zij op 30 april zou aftreden stond voor mij vast dat ik erbij zou zijn.

televisie toespraak van Hare Majesteit de Koningin waarin zij haar aanstaande aftreden bekend  maakt

Echter eind maart werd ik ziek en het hoesten en kuchen hield maar aan. Uiteindelijk bleek het om een longontsteking te gaan die zeer hardnekkig was . Koninginnedag kwam in zicht en ik werd maar niet beter. Ik zag me zelf al zittend op de bank voor de televisie  met een HEMA tompouce. Het idee dat ik er niet bij zou kunnen zijn beklemde me meer dan ik hier onder woorden kan brengen.

Ook mijn werkgever toonde zich bezorgd  dat ik die grote dag toch niet kon laten schieten en er werd me te verstaan gegeven dat  ik wat hen betreft mocht gaan, ook als dat een paar extra ziektedagen zou opleveren . Consultatie  bij mijn huisarts  leverde ook geen bezwaar op. Wat ik wel voor haar achterhield was dat ik de avond voor de inhuldiging al post zou vatten op de Dam!

Het weekeinde vóór de Inhuldiging ging ik naar Amsterdam om in ieder geval de versieringen te hebben gezien. Het was zo heerlijk voorjaarsweer  dat ik daar en toen besloot toch te gaan. Ik zag er de opbouw van de Passerelle ( wat ik tot die tijd in mijn onschuld een pergola  had  genoemd) en werd  enthousiast  toen ik zag  dat  de baldakijnen  aan de Nieuwe  Kerk en het Paleis die van Koningin Juliana 's inhuldiging in 1948 waren.

De zondag vóór de Inhuldiging . de passerelle  wordt opgebouwd

 

Het baldakijn uit 1948 op de vroege ochtend van 30 april 2013 

In de avond van 29 april arriveerde ik op de Dam . Goed warm aangekleed  met zelfs een hoodie, niet normaal mijn kledingkeuze maar  nu zo kort na de longontsteking wel een praktische oplossing . Van echt slapen op de Dam kwam niets want de kroegtijgers vonden het machtig interessant om met ons 'oranje gekkies' op de foto te gaan en we werden volop uitgehoord  over onze motieven om hier een nacht voor op de Dam te slapen. Tot in de vroege uurtjes  konden we naar de wc van de BurgerKing  op de Kalverstraat . Het werd  spannend  toen een Tv-ploeg van de Japanse  televisie  alles in het werk stelde om op de prominente plek te komen waar wij stonden. Er werd geld geboden, er werd wat geduwd . De Japanse correspondent vertelde me : "It is very  important we have to film our Crown-Princess "Ik antwoorde hem  heel gedecideerd dat zij het niet begrepen want wat  hier werkelijk belangrijk was,  dat ik mijn Koningin gedag wilde zwaaien en mijn nieuwe  Koning hartelijk wilde begroeten ! Uiteindelijk hebben we de nacht en de 'Kroningsdag'  vreedzaam naast elkaar  gestaan . Zij hadden hun beelden van kroonprinses Masako en wij de 'balkonscene'.

'De 3 musketiers' Jan Dirk, Johan en ik in de nacht die je wist dat zou komen 29/30 april 2013 

 

Amsterdam ontwaakt

 

 

De jarige Mr. Professor Pieter van Vollenhoven groet de massa's  op de Dam   

 

 Hét moment is daar

 

 

 

De Dam staat vol

 

Het Koninklijk Paar  met  de Prinsesjes

 

 

 TV beelden van de geëmotioneerde schrijver van dit blog, voor het eerst zie ik hier dé Koning  

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              

Goed nieuws over de kroon van Willem I

Goed nieuws over het grafmonument van Koning Willem I in de Nieuwe Kerk te Delft. dit schreef ik in maart 2014

Bij mijn laatste bezoek aan de Nieuwe Kerk te Delft in  maart bemerkte ik dat er nog niets veranderd was aan de deplorabele staat van het grafmonument van Koning Willem I.

Ik schreef op 26 maart jl. een brief aan de Koning met foto's van de kapotte kroon en een link naar deze  blog . Daarop kreeg ik antwoord  van het Kabinet  van de Koning dat Zijne Majesteit mijn brief voor verdere afhandeling had doorgezonden naar de Minister van Onderwijs, cultuur en wetenschappen.

 

 

Gisteren ontving ik een telefoontje van het Ministerie dat de Minister hierover contact  had opgenomen met het Rijksmuseum en zij gaan op korte  termijn de restauratie ter hand  nemen !

 

Ik ben hierover zeer opgetogen en blij .

 

 

 

Uit mijn verzameling (5)

Verzamelen betekent soms ook miskleunen . En hoewel ik deze  'broche' nu vandaag wel draag bij gelegenheid van de 77ste verjaardag van Prinses Beatrix doet dat niks af aan het feit dat het een miskoop was .

Ik zag het een paar jaar geleden liggen in een Rotterdamse  'brocante'  zaak en vond het leuk en grappig . Ik zag wel dat het een inplakt plaatje was met een opening aan de achterzijde in een plastic foedraaltje. Het zag er barok uit .   De dame  achter de kassa vroeg er zonder te blozen € 25  voor en ik liet me compleet overdonderen en betaalde gewoon zonder morren het gevraagde bedrag . Ik heb me zelf vaak afgevraagd 'waarom' ? Maar goed ik draag het geregeld  en zeker nu op haar verjaardag.

Foto gemaakt in antiquariaat 't Ezelsoor door de heer W.W. Rutgers

 

  We zien een foto'je  van het jonge Prinsesje, maar het geval is zeker niet authentiek en uit die jaren '47-'50 . Een stukje huisvlijt , nog slecht afgewerkt ook. Er zullen er niet veel van zijn want ik betwijfel of andere mensen ook zo grif zouden betalen.

Het prijsje zit er nog steeds op als een soort waarschuwing aan mezelf . Het bedrag vervaagt wel , ook dat is vol symboliek , hoe verder in de tijd hoe minder het financiële verlies weegt.

Soms  worden er rare bedragen gevraagd alleen maar omdat het Koninklijk Huis er mee gemoeid is .